Hayatı ve Kariyeri 1917 yılında Söğüt’te doğan Talat Aydemir, Türk askeri tarihinin
önemli figürlerinden biridir. Kara Harp Okulu’ndan 1939’da ve daha sonra Kara Harp
Akademisi’nden 1954’te mezun olarak kurmay subay rütbesine ulaştı.
Darbe Girişimleri ve Siyasi Görüşleri
Aydemir, 22 Şubat 1962 ve 20-21 Mayıs 1963 tarihlerinde iki önemli askeri darbe girişimine liderlik
etti. 1950’lerde, 27 Mayıs 1960 darbesini hazırlayan ilk grup içinde yer almıştı. Ancak
Kore’de görevli olduğu için 27 Mayıs Darbesi’ne doğrudan katılamadı ve Milli Birlik Komitesi’ne dahil
olamadı. Bu durum, onda MBK’ye karşı kişisel bir kırgınlık yaratmıştı. Kore’den dönüşünde,
önemli bir mevki olan Kara Harp Okulu Komutanlığı’na atandı.
Aydemir, 27 Mayıs hareketinin “radikal” kanadında yer alıyordu. Bu grup, askeri yönetimin devamını, otoriter
reformculuğu ve parlamentarizme karşı bir tutum benimsemişti, ancak bu düşünceler her üyesi tarafından tam
olarak paylaşılmıyordu. 1960’ların sonlarında, MBK’nin “ılımlı” kanadı “radikal” grubu tasfiye etti. Ancak
Aydemir, MBK dışında olduğu için bu durumdan doğrudan etkilenmedi.
Ordu İçinde Artan Hoşnutsuzluk ve Silahlı Kuvvetler Birliği (SKB)
1961’deki seçimlerin ardından, Türk ordusunda hoşnutsuzluklar arttı. 21 Ekim’de,
Silahlı Kuvvetler Birliği (SKB) adını veren bir grup subay, siyasi partilerin ve MBK’nin
feshedilmesini talep eden bir protokol imzaladı. Bu protokol, Talat Aydemir’in liderliğindeki grubun da
desteklediği bir görüşü temsil ediyordu; bu grup, 27 Mayıs hareketinin başarısız olduğuna ve
koalisyon hükümetlerinin gerekli reformları gerçekleştiremeyeceğine inanıyordu.
22 Şubat 1962 Darbe Girişimi
İsmet İnönü’nün başkanlığında kurulan hükümet, darbe tehlikesini önlemek için bazı subayları, aralarında
Aydemir’in de bulunduğu, başka görevlere atadı. Bu durum, Aydemir’in 22 Şubat 1962’de
Ankara’daki askeri birliklerle bir darbe girişiminde bulunmasına yol açtı (bakınız: 22 Şubat
Olayı). Ancak, ordu Başbakan İnönü’nün yanında yer aldı ve Aydemir, hükümetle anlaşarak teslim oldu. Bu anlaşma
uyarınca, 22 Şubatçılar yargılanmadı ve emekliye ayrıldılar.
20-21 Mayıs 1963 Darbe Girişimi ve Sonuçları
Aydemir, 20-21 Mayıs 1963’te, Kara Harp Okulu’nun desteğiyle yeni bir darbe girişiminde
bulundu. Bu girişim, İnönü’nün direnişiyle başarısız oldu. Aydemir, birçok subay, Kara
Harp Okulu öğrencileri ve Ondörtler grubundan bazılarıyla birlikte yargılandı ve 5 Eylül 1963’te
arkadaşı Fethi Gürcan’la birlikte ölüm cezasına çarptırıldı. TBMM’nin de kararı onaylaması
üzerine, ikisi birlikte idam edildi.
Aydemir’in Darbe Girişimlerinin Niteliği
Aydemir’in darbe girişimleri, belirgin bir programdan yoksundu. Bu girişimlerde,
askeri-otoriter bir reformculuk isteği ve kişisel tutku ile çekişmeler önemli rol oynamıştı.