Hıristiyanlıkta ayin kitabı, yılın belirli günlerinde okunmak üzere Kitab-ı Mukaddes’ten alınan bölümleri içeren özel bir kitaptır. Bu kitap, ilk Hıristiyanlar tarafından, Yahudilerin Sebt gününde Eski Ahit’ten parçalar okuma geleneğinden esinlenerek oluşturulmuştur.
İlk Hıristiyanlar ve Ayin Kitabının Oluşumu
Hıristiyanların ilk dönemlerinde, bu geleneğe ek olarak Havarilerin mektuplarından ve dört incilin metinlerinden parçalar da ayin kitabına dahil edildi. 3. ve 4. yüzyıllar boyunca farklı bölgelerdeki kiliseler için çeşitli okuma parçalarının listeleri belirlendi. 5. yüzyıl ortalarında Marsilyalı Musaeus, bir piskoposluk bölgesinde yıl boyunca özel ayin dönemlerinde okunacak metinleri belirleme yönünde ilk girişimi yaptı.
Ayin Kitaplarının Gelişimi
Başlangıçta, okuma parçaları el yazması kutsal metinlerin kenarlarına işaretleniyordu. Zamanla, belirlenen parçaların düzenli bir sıralamada yer aldığı özel el yazması ayin kitapları hazırlandı. Rum Kilisesi iki çeşit ayin kitabı geliştirdi: Synaksarion (kilise takvimine göre hazırlanan ve Paskalya ile başlayan) ve Menologion (1 Eylül’de başlayan resmi takvime göre hazırlanan, çeşitli azizlerin ve kiliselerin yortularında okunacak metinleri içeren). Diğer ulusal kiliseler de benzer kitaplar hazırladı. Ortaçağ’da Batı kiliselerinde, eski Roma usulü olan Noel öncesine ağırlık verilmesi geleneği korundu.
Reform Dönemi ve Ayin Kitaplarındaki Değişiklikler
16. Yüzyıl Reform Hareketleri ve Ayin Kitapları
16. yüzyılda gerçekleşen Reform hareketleri sırasında, Lutherciler ve Anglikanlar, Katolik ayin kitaplarındaki içeriğe önemli değişiklikler getirdiler. Reform hareketi, Hıristiyanlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olup, kilisenin uygulamaları ve doktrinlerinde köklü değişikliklere yol açtı.
Luther’in Ayin Kitaplarına Yaklaşımı
Martin Luther, Roma Kilisesi’nin uyguladığı havarilerin mektuplarından seçilen okuma parçalarıyla ilgili memnuniyetsizliğini dile getirdi ve bu nedenle Lutheran ayin kitaplarına öğreti ağırlıklı çok sayıda yeni parça ekledi.
Anglikan Kilisesi’nin Ayin Kitaplarına Yaklaşımı
Anglikan Kilisesi’nde, “The Book of Common Prayer” (Toplu Dua Kitabı) adı verilen yeni bir ayin kitabı oluşturuldu. Bu kitap, sabah ve akşam ayinlerinde okunacak Eski ve Yeni Ahit’ten günlük bölümler belirledi ve geleneksel aziz yortularını büyük ölçüde dışarıda bıraktı. Ayrıca, Kitab-ı Mukaddes’in art arda okunacak bölümleri de bu kitapta yer aldı.
Protestan Mezheplerindeki Gelişmeler
Bugün birçok Protestan mezhebi, geleneksel ayin kitaplarını gözden geçirmekte ve Reform hareketlerinin getirdiği değişiklikleri kendi doktrinleri ve uygulamalarına uygun şekilde uyarlamaktadırlar. Bu süreç, Hıristiyan ibadetlerinde sürekli bir evrimin ve çeşitliliğin olduğunu göstermektedir.